ޤައުމީ ތަރައްޤީގެ މިސްރާބާމެދު އުފެއްދުންތެރި އަދި ބިނާކުރުވަނިވި ޚިޔާލުތައް ރައްޔިތުންގެ ތެރޭގައި އެބަހުރިކަން އަދި ތަރައްޤީގެ މިސްރާބާމެދު ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ވެސް އެބަހުރިކަން ވަރަށް ސާފެވެ. ކްލަބްހައުސްގެ ”ޤައުމީ ހޮޅުއަށި“ ކްލަބުން އިންތިޒާމުކޮށްގެން 20 އަދި 26 ޖޫން 2021 ގެ ރޭގަނޑު 10 އިން ދަންވަރު 12 އާއި ހަމައަށް، މި ދެ ރޭ މަތިން ޖުމްލަ ހަތަރު ގަޑިއިރަށް ދެމިގެންދިޔަ މަޝްވަރާތަކުގައި، ޤައުމީ ތަރައްޤީގެ މިސްރާބާމެދު ދިވެހި ރައްޔިތެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ދެކޭގޮތް ވަރަށް ފުޅާދާއިރާއެއްގައި އަދި އެހާމެ މިނިވަންކަމާއެކު ޙިއްޞާކޮށްފައިވެއެވެ.
ޤައުމީ އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ މިންގަނޑު ނުވަތަ ޖީޑީޕީ 1980 ގައި ހުރީ 42 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގައެވެ. އަދި އޭރު އޮތް އާބާދީގެ ނިސްބަތުން ބޮލަކަށްޖެހޭ ޖީޑީޕީގެ މިންވަރަކީ 275 ޑޮލަރެވެ. އޭގެ ގާތްގަނޑަކަށް 30 އަހަރު ފަހުން، 2012 ގައި ޖީޑީޕީ 2.2 ބިލިއަން ޑޮލަރަށް އަރާފައިވެއެވެ. އަދި 2021 ގައި ޖީޑީޕީ ހުރީ 4.4 ބިލިއަން ޑޮލަރުގައި ކަމަށާއި މިއީ ބޮލަކަށް ޖެހޭ ނިސްބަތް ހަތް ހާސް ޑޮލަރަށްވުރެ މަތީ ޢަދަދެއް ކަމުގައި ”ޤައުމީ ހޮޅުއަށި“ ކްލަބް ފެށުމުގެ ގޮތުން ހާމަކުރެވުނު ތަފާސްހިސާބުތަކުގެ ތެރޭގައި ފާހަގަކުރެވުނެވެ. ޖީޑީޕީގެ ނިސްބަތުން ފާއިތުވި ސާޅިހަކަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ބޮޑު ކުރިއެރުމެއް ލިބިފައިވީ ނަމަވެސް ޤައުމުގެ ދަރަނި ހުރީ ޖީޑީޕީގެ 125 ޕަސަންޓާއި ގާތްކުރާ މިންވަރެއްގައި ކަމަށްވެސް ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
މިހާބޮޑު ދަރަންޏެއް އޮތުމާމެދު ތަފާތު ދެޚިޔާލެއް ނުވަތަ ފިކުރެއް ހޮޅުއަށީގެ މެމްބަރުންގެ މެދުގައި އޮތެވެ. އެއް ވިސްނުމަކީ ޚާއްޞަކޮށް ފާއިތުވި 2020 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅުން ފެށިގެން ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ކޮވިޑް-19 ގެ ޞިއްޙީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތުގައި ޤައުމުގެ ބޯޑަރު ބަންދުކޮށް، ލޮކްޑައުންއަކަށް ދާންޖެހުމާއި ގުޅިގެން ރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރިއާއި އިޤްތިޞާދަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ހީނަރުކަމުން އަރައިގަތުމަށްޓަކައި އިކޮނޮމިކް ސްޓިމިއުލަސް ޕެކެޖްތަކެއް ވިޔަފާރިތަކަށް ދޫކުރުމުގެ ގޮތުން ލޯނު ނެގުމާއި، އިޤްތިޞާދުގެ ތެރޭގައި ދައުރުވާ ފައިސާ މަދުވިޔަ ނުދިނުމުގެ ގޮތުން ސަރުކާރުން ހިންގާ މަޝްރޫޢުތަކަށް ހުއްޓުމެއް ނާންނާނެގޮތަކަށް ކަންކަން ރާވައި ހިންގުމަށްޓަކައި ލޯނުނެގުމާއި ފައިސާ ޗާޕުކުރުން ފަދަ ކަންކަމަކީ އޭރު އޮންނަ ސަރުކާރަކުން ކުރުން އެންމެ ރަނގަޅުކަމެއް ކަމުގައެވެ. އަނެއް ބައެއްގެ ޚިޔާލުހުރީ، އިޤްތިޞާދު ހީނަރުވުން ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި ސްޓިމިއުލަސް ޕެކޭޖްތައް ފަންޑު ކުރިނަމަވެސް، މިހާރުން މިހާރަށްވެސް ހުއްޓާލެވިދާނެ އުފެއްދުންތެރިކަމަށް މަގުފަހި ނުކުރާ މަޝްރޫޢުތަކާއި އިދާރީ ބައެއް ޚަރަދުތައް މަޑުޖައްސާލެވިދާނެ ކަމަށެވެ. އަދި ދަރަނި ނަގަންވާނީ އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރު ކުރެވޭނެ ކަންކަމަށް އިސްކަންދީގެން ކަމަށާއި، ދަރަނި އަދާކުރުމުގައި މުސްތަޤްބަލުގެ ޖީލުތަކަށް ބުރަނުވާނެ ގޮތެއްގެ މަތިންކަން ވެސް ފާހަގަކުރެވިގެންދިޔައެވެ.
ފާއިތުވި ސާޅީހަކަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގެ ޖީޑީޕީ އެތައް ގުނަޔަކަށް އިތުރުވެފައި ވީނަމަވެސް، އިޖްތިމާއީ ރައްކާތެރިކަމާއި އިޖްތިމާޢީ ތަރައްޤީ ލިއްބައި ދިނުމުގައި މައްސަލަތަކެއް ހުރިކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ. މިގޮތުން ޑްރަގްގެ ވަބާ ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ފެތުރިފައިވާ ކަމަށާއި، ވައްކަމާއި، ޖިންސީ އަނިޔާއާއި ފުރައްސާރައާއި، އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިންނަށް އަނިޔާ ލިބުން ފަދަ ޖިނާޢީ ބޮޑެތި މައްސަލަތައް އިތުރުވެފައިވާކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ. އަދި ބޯހިޔާވެހިކަމުގެ މައްސަލަތަކާއި، މުޖްތަމަޢެއްގައި ހިފެއްޓިފައި ހުންނަންވާނެ ރިވެތި އަދަބާއި އަޚްލާޤް ނެތެމުންދާކަމާއި، ޤައުމުގެ ޖުމްލަ އާމްދަނީ (ޖީޑީޕީ) އިތުރުވުމަކުން ޢާންމު ފަރުދުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރަށް ލިބުނު މާބޮޑު ކުރިއެރުމެއް ނުވަތަ ރައްކާތެރިކަމެއް ނުވަތަ ތަރައްޤީއެއް ނެތްކަމުގައި ވެސް ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
ރާއްޖޭގެ ޒުވާނުން މިއަދު ތިބީ ވަޒީފާގެ ފުރުސަތުތަކުން މަހުރޫމް ވެފައި ކަމަށާއި، އެހެން ދިމާވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީ ހުރި ވަޒީފާތަކަށް މީހުން ބިނާކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ މަސައްކަތްތަކެއް ނުކުރެވޭތީކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ. އަދި ކޯވިޑްއާއި ގުޅިގެން ވެސް އެތައް ބައެއްގެ ވަޒީފާ ގެއްލިފައިވާކަމަށާއި، ވަޒީފާގެ ފުރުސަތުތައް އިތުރުވާނޭ ގޮތެއްގެ މަތިން އިޤްތިޞާދީ މަސައްކަތްތައް ރާވަންޖެހޭ ކަމަށާއި، ވަޒީފާގެ ބާޒާރާއި އިޤްތިޞާދީ މަސައްކަތްތައް ބިދޭސީންގެ އަތްމައްޗަށް ދޫކޮށްލެވިފައިވަނީ ކަންބޮޑުވާ މިންވަރަށް ކަމުގައި ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
ޤައުމެއްގެ އެންމެ ބޮޑު ރައުސުލްމާލަކީ އެޤައުމެއްގެ ރައްޔިތުން ކަމުގައި ދެކި، ތަރައްޤީ ރޭވި ތަންފީޒުވެގެން ދާއިރު ރައްޔިތުންނަށް ލިބޭ ޞިއްޙީ ޚިދުމަތުގެ ފެންވަރުމަތިވެ، ސިއްހީ ދުޅަހެޔޮކަމުގެ އުމުރު ދިގުވެ، ތަޢުލީމާއި ތަމްރީންގެ ފުރުސަތުތައް ފުޅާވެ އިތުރުވެ، ސިޔާސީ މިނިވަންކަން ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ލިބި، ތަރައްޤީގެ ކަންކަމުގައި ބައިވެރިވެވި، އިންސާނީ ޙައްޤުތައް ކަށަވަރުވެ، މުއްސަދިންނާއި ފަޤީރުންނާއި ދެމެދުގައިވާ ތަފާތުތައް ކުޑަވެ، ވަޒީފާގެ ފުރުސަތުތައް އިތުރުވެ، ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްޤީގެ އުސޫލުތައް ކުރިއަށް ނެރެ، ރައްޔިތުންނަށް ރައްކާތެރިކަމާއި އުފާ ފާގަތިކަން އިތުރުވާންޖެހޭނެ ކަމުގައި ހޮޅުއަށީގެ ބައިވެރިވެރިން ފާހަގަކުރިއެވެ.
ޤައުމީ ތަރައްޤީގެ ދިގު މުއްދަތުގެ ލަނޑުދަނޑިތަކެއް ހުންނަންވާނެ ކަމަށް ހޮޅުއަށީގެ މެމްބަރުން ވަކާލާތު ކުރެއްވިއެވެ. އަދި ސަރުކާރު ހިންގާ ސިޔާސީ ޕާޓީއާއި ހިންގުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރާ ފަރާތްތައް ބަދަލުވަމުން ދިޔަނަމަވެސް، ބަދަލުނުވެ ހުންނާނެ ޤައުމީ ތަރައްޤީގެ ލަނޑުދަނޑިތަކެއް ޤާނޫނަކުން ނަމަވެސް ކަނޑައަޅަން ފެންނަކަމުގެ ޚިޔާލުވެސް ފާޅުކުރެވުނެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން މީގެކުރިން 2020 ގެ ތަސައްވުރެއް އެކުލަވާލެވުނު ކަމަށާއި، އެތަސައްވުރުގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް އަމާޒަކީ މެދުފަންތީގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގައި އާމްދަނީ ލިބޭ ޤައުމަކަށް ރާއްޖެ ހެދުންކަމަށާއި، އެލަނޑުދަނޑި 2020 ގެ މާކުރިން ރާއްޖެއިން ޙާޞިލުކުރިކަން ފާހަގަކުރެވިގެން ދިޔައެވެ. އަދި މުސްތަޤްބަލަށް ވިސްނާއިރު ރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްރަށުގެ އަދަދު މަދުކޮށް، ރާއްޖެ ތިނެއް ނުވަތަ ހަތަރު ސަރަހައްދަކަށް ބަހާލައިގެން ތަރައްޤީ ކުރުމުގެ ވިސްނުން ކުރިއަށް ނެރުމަށްވެސް ބައެއް ބައިވެރިން މަޝްވަރާ ދެއްވިއެވެ. އަދި އެއީ ބަދަލުނުވެ ދަމަހައްޓަންވާނެ ވިސްނުމެއްކަމުގައި ބައެއް ބައިވެރިން ފާހަގަކުރިއެވެ.
ސިޔާސީ ދާއިރާގެ އަރާރުމާއި ކޯޅުމާއި އެއް ބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް އިނގިލި ދިއްކުރުން އިތުރުވެ، ކުރީ ސަރުކާރުގެ ބޮލުގައި ކަންކަން އަޅުވައި، ކުރިން ރޭވި ހިންގަމުންދާ ގިނަކަންކަން ހުއްޓާލާ، ޕްލޭންތައް ބަދަލުކޮށް ރައްޔިތުންގެ މާލިއްޔަތުން ބޭކާރު ޚަރަދުތައް އިތުރުވަމުންދާކަމުގައި ބައެއް ފަރާތްތަކުން ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. އަދި ބޭރުގެ ބައެއް ޤައުމުތަކާއި އޮންނަ ގުޅުމަކީ ވެސް ސިޔާސީ ކޯޅުމަކަށްވެ، ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި އިސްތިޤްލާލަށް ލޮޅުންއަރާފަދަ ނިންމުންތައް ނިންމޭކަމުގައިވެސް ބައެއް ފަރާތްތަކުން ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. މިގޮތުން ބޭރުގެ ޤައުމުތަކާއެކު އޮންނަ ގުޅުން އޮންނަންވާނީ ވަކި މިންތަކެއްގައި ހިފެހެއްޓިފައި ކަމަށާއި، މިނިވަންކަން ގެއްލޭ ދަރަޖައަށް އެއްވެސް ޤައުމަކަށް ބަރޯސާވެގެން ނުވާނެކަމަށް ބައިވެރިން ފާހަގަކުރިއެވެ.
މުސްތަޤްބަލަށް ބަލާއިރު ދައުލަތް ހިންގުމުގެ އޮނިގަނޑަށް ހެޔޮ ބަދަލުތަކެއް އަންނަންޖެހޭ ކަމަށާއި، ދައުލަތުގެ އެއްބާރުން އަނެއްބާރުގެ މައްޗަށް ނުފޫޒު ނުހިންގޭނެ ނިޒާމަކަށް ހިންގުން ހަރުދަނާ ކުރަންޖެހޭކަމަށާއި، ޤާނޫނީ އޮނިގަނޑެއްގެ ތެރެއިން ތަރައްޤީގެ ދުރު ރާސްތާގެ ލަނޑުދަނޑިތަކެއް އެކުލަވާލަންޖެހޭކަމުގައި ހޮޅުއަށީގެ ބައިވެރިން ފާހަގަކުރިއެވެ. މަތީގައި މިދަންނަވާލެވުނީ 4 ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި ހޮޅުއަށީގައި ފާޅުކުރެވިގެން ދިޔަ ޚިޔާލާއި މަޝްވަރާގެ ކުރު ޚުލާސާއެކެވެ. މިފޯރަމުގައި ބައިވެރިވެ ވަޑައިގެން ޚިޔާލާއި މަޝްވަރާ އަދި ތަޖްރިބާ ޙިއްޞާކޮށް ދެއްވި ބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި ކުރީގެ ބައެއް މިނިސްޓަރުންނާއި، މާލީ މަރުކަޒުތަކުގެ ކުރީގެ އިސްވެރިންނާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ ކުރީގެ އަދި މިހާރުގެ ބައެއް މެމްބަރުންނާއި، މިނިވަން މުވައްސަސާތަކުގެ އެހާރާއި މިހާރުގެ ބައެއް މެމްބަރުންނާއި، ޚާރިޖީ ދާއިރާގެ ކުރީގެ ބައެއް އިސްވެރިންނާއި، އެކިއެކި ދާއިރާތަކުން ތައުލީމު ޙާޞިލުކުރައްވައިގެން ތިއްބެވި، އެހާރާއި މިހާރުގެ އެތައް ޒުވާނުން ހިމެނޭކަން ފާހަގަކުރަމެވެ.